Pratjaksza

Pratjaksza (ang. pratyaksha) - w transliteracji naukowej z sanskrytu pratyakṣa (प्रत्यक्ष): Jedna z czterech pramāṇa używanych w ajurwedzie i jodze do sprawdzania wiedzy, do zweryfikowania wiedzy. Pratyakṣa, dosłownie naoczność, jest najważniejszym narzędziem na poziomie indywidualnym w przypadku braku wcześniejszej wiedzy o danym zjawisku. Pratyakṣa to subiektywna wiedza postrzegana przez jednostkę dzięki skutecznemu kontaktowi pomiędzy atmanem (siedzibą wiedzy), indriya (narządem zmysłów), manasem (umysłem) i arthą (podmiotem narządu zmysłów) w momencie tego kontaktu. Dlatego może być pięć rodzajów wiedzy pratjakszy postrzeganej poprzez pięć narządów zmysłów, pięć rodzajów ze względu na naoczność/realność doświadczenia zmysłowego. W stanie jogicznego samadhi pratjaksza czyli percepcja pięciozmysłowa przechodzi w stan wyższy czyli w parapratjakszam, a to oznacza naoczność dokładniejszą, sześciozmysłową.

Pratyakṣa - w sanskrycie „bezpośrednia percepcja”, termin używany w Advaita Vedanta. Pratyaksa oznacza bezpośrednią percepcję, bezpośrednią percepcję, czyli dowód. Ludzie o słabym zasobie wiedzy chcą bezpośredniego postrzegania wszystkiego. W tym sensie istnieją dwa rodzaje pramana: paroksa – pośrednia, tj. zależna od innych rzeczy; i pratyaksa, bezpośredni. Wyczuwalny (dla oka), widoczny; Obecny, w zasięgu wzroku, przed okiem; Poznawalny przez każdy narząd zmysłu; Wyraźny, oczywisty, wyraźny; Bezpośrednie, natychmiastowe; Wyraźny, wyraźny; Cielesny. Pratjaksza odnosi się zwykle do naoczności, w sensie dosłownym widzenia na własne oczy oraz filozoficznie szerszym czyli oglądu z pomocą wszystkich pięciu zmysłów (badanie organoleptyczne: wąchanie, smakowanie, oglądanie, osłuchanie, odczuwanie dotykowe czyli badanie palpacyjne).

Pratyakṣa (प्रत्यक्षाय, „percepcja”) zajmuje czołowe miejsce w epistemologii filozoficznej szkoły Nyaya. Postrzeganie definiuje Akṣapāda Gautama w swojej Nyaya Sutra (I, i.4) jako „niebłędne poznanie, które powstaje w wyniku kontaktu narządów zmysłów z przedmiotami, które nie jest powiązane z nazwą i dobrze określone” . Postrzeganie może być dwojakiego rodzaju: laukika (zwykłe) i alaukika (niezwykłe). Percepcję zewnętrzną opisuje się jako wynikającą z interakcji pięciu zmysłów i obiektów tego świata, podczas gdy percepcja wewnętrzna jest opisywana przez tę szkołę jako percepcja wewnętrznego zmysłu, umysłu.

Pratyakṣa (प्रत्यक्ष) [pratyakṣaṃ] - Poznanie powstające w momencie połączenia duszy, umysłu, zmysłów i przedmiotu (obiektu). Pierwszy z pięciu etapów wiedzy wedyjskiej, uważany za podrzędny, a nie oczywisty dowód wiedzy. Pierwsza z trzech praman tradycji Vaisnava czyli wisznuitów, odnosi się do „percepcji” i reprezentuje jeden z trzech rodzajów ważnych środków wiedzy (pramāṇa), według Koki Ishimoto w jego artykule "A Study of Rāmānuja's Theology: Three Aspects of viśistatva of Brahman". Rāmānudźa akceptuje trzy rodzaje ważnych środków wiedzy (pramāṇa): percepcja zmysłowa w tym naoczna (pratyakṣa), wnioskowanie poprzez rozmyślanie (anumāna) i pisma święte (śruti) czyli wisznuicka agamah. Według niego mają one za przedmiot byty posiadające swoje wyróżniki. Gdyby Brahman był pozbawiony czynników różnicujących, w ogóle nie mógłby zostać poznany. Z tego wynika, że Brahmana kwalifikuje się na podstawie Jego wyraźnych, postrzegalnych wyróżników.

Pratyakṣa (प्रत्यक्ष) w śaktyzmie odnosi się do „tego, co jest bezpośrednio dostrzegalne”, według Manthānabhairavatantra, obszernego dzieła należącego do zbioru tekstów tantrycznych poświęconych kultowi Bogini Kubjikā. Odpowiednio: „Takie jest przekłucie Śāmbhava, poza myśleniem, należy to wiedzieć samemu. Zostało to wyjaśnione poprzez czcigodny proces wchłaniania (alaṃgrāsa-krama). Wspominając buddystów i innych siddhów, przekłuwanie (vedha), które jest pozbawione konstruktów myślowych i które jest bezpośrednio dostrzegalne (pratyakṣa), pojawia się, aby (urzeczywistnić) rzeczywistość poza zmysłami”.

Pratyakṣa (प्रत्यक्ष) w Mimansie odnosi się do „bezpośrednio dostrzegalnego” (tekstów wedyjskich). Kumārila argumentuje w Tantravārttika 1.3.11-12, że Kalpasutry mają wyższy status niż teksty smṛti: podczas gdy te pierwsze rozszerzają zasady procedur ofiarnych opisane bezpośrednio w dostrzegalne (pratyakṣa) teksty wedyjskie, te ostatnie są kompilacjami opartymi prawdopodobnie na zaginionych tekstach wedyjskich, których istnienie można jedynie wywnioskować (anumeya). Jednakże Kumārila odmawia przypisania im pełnej „wedyczności” ze względu na ich zasadniczo pomocniczy status. Podobnie Śaiwagamy nie są zwykłymi tekstami smrti dla Appai, chociaż nie dorównują Wedom; posiadają władzę jedynie dzięki swej zależności od czterech świętych pism Wedy.

Pratyakṣa (प्रत्यक्ष) w Puranach odnosi się do „publicznego widoku”, zgodnie z Śivapurāṇa 2.3.6. Odpowiednio, jak Menā Devi wychwalała Boginię Śiwę (Śiwaa Dewi): – „Okazałaś wielką łaskę, o Bogini, o matko wszechświata (Bhuwaneśwari), ponieważ objawiłaś się przede mną znakomicie. Jesteś pierwotną spośród wszystkich Energii, Śakti. O Bogini Śiwo, jesteś matką trzech światów. O Bogini, jesteś ukochaną Bóstwa Śiwy, jesteś Wielką Boginią, Mahadewi, wychwalaną przez Bogów Nieba. O Wielka Bogini, Mahadewi, bądź zadowolona. Pozostań w mojej medytacji (dhjanam) w tej formie, ale miej postać mojej córki na widoku publicznym [tj. pratyakṣa]”.

Pratyakṣa (प्रत्यक्ष) w Puranach odnosi się do „percepcji” zgodnie z Śivapurāṇa 2.3.13 („dialog Śiva-Pārvati”). W związku z tym, jak Bogini Pārvati powiedziała do Bóstwa Śiwy: „[...] O Joginie, co ja mam wspólnego z kłótnia z tobą? Uczeni twierdzą, że bez naocznej percepcji [tj. pratyakṣam] wnioskowanie nie ma żadnego autorytetu. Dopóki wcielone istoty pozostają obiektami organów zmysłów, wszystko jest Prakrtą. Mądrzy ludzie, ryszi, tak to uważają. Władco ascetów i eremitów, rozwlekła rozmowa na nic się nie zda. Posłuchajcie mojej stanowczej wypowiedzi. Jestem Prakrti, a ty jesteś Puruszą. Taka jest prawda. Nie ma co do tego wątpliwości. [...]”.