Buddhi

Buddhi - od rdzenia budh (बुध्) - budzić, obudzony, przebudzony - sanskrycki: बुद्धि trl. buddhi, r.ż. od buddha - wedyjski termin tłumaczony jako "intelekt, intuicja, zrozumienie", a także rozeznanie, rozsądzenie, osąd, rozum. Buddhi to siła, znajdująca się w każdym człowieku, która jest bardziej czysta i duchowa niż zwykły umysł, mniej niż Atman. Korzystanie z Buddhi wiąże się z ogromną mądrością, inteligencją i czystością myśli, jednak nawet Buddhi stanowi przeszkodę w urzeczywistnieniu Atmana. Buddhi reprezentuje jedno z subtelnych ciał człowieka, mianowicie Widźńana-maja-kośa.

Buddhi to jedna z tattw w filozofii indyjskiej powstałych z prakryti, główna koncepcja jogi, sankhji i wedanty oraz buddyzmu. Cześć antahkarany. Buddhi indywidualna (wjasti buddhi) - nieskończenie mała część kosmicznej buddhi (samaszti buddhi) , powstałej z czystego mahat radźasu - części radźasowej mahat tattwy.

Buddhi - Bogini hinduistyczna, jedna z dwóch (obok Siddhi) małżonek bóstwa Ganeśa. Uosabia właśnie intelekt i mądrość.

Rdzeń "budh" (बुध्) w sanskrycie oznacza: "budzić", "być obudzonym", "przestrzegać", "strzec", "czcić", "uczestniczyć", "uczęszczać", "służyć", "leczyć", "być świadomym", "znać się", "wiedzieć", "rozróżniać", "osądzać". Zakres znaczeniowy pojęcia buddhi jest zatem ogromny. Przebudzony, ten który wie, ten który zna się na rzeczy, jest także tym, który przestrzega, czci, służy i leczy, a także tym, który uczęszcza i uczestniczy. Wedle powszechnie przyjętej wschodniej koncepcji przebudzenia opartej na znaczeniu słowa "buddhi", ten, kto twierdzi, że "jest przebudzony i nie potrzebuje już nikogo czcić ani nigdzie uczęszczać na naukę czy praktykę" - dowodzi akurat stanu przeciwnego, że nie ma nic wspólnego z przebudzeniem. Podobnie jest z błędną ideologią nieosądzania i nierozróżniania, gdyż stan buddhi, to akurat silniejsza i bardziej precyzyjna zdolność rozróżniania oraz osądzania. Buddhi jako przebudzenie i zrozumienie, rozeznawanie i osądzanie opiera się na rozpoznawaniu co jest kłamstwem (asat, mithja), a co prawdą (sat, satja), co jest rzeczywiste, z co złudne, co jest szkodliwe, a co zdrowe.

W literaturze wedyjskiej koncepcja buddhi po raz pierwszy pojawia się w traktacie Katha Upaniszada (3.3). Buddhi jest pierwszym wytworem Prakryti - natury czy przyrody stworzenia. Buddhi jest najbardziej subtelną i pierwotną oraz najprostszą i najbardziej naturalną (sahadźa) formą istnienia. Dzięki dalszej ewolucji buddhi staje się podstawą i tworzywem dla rozwoju innych niższych kategorii bytu stworzonego (przejawionego) czyli dla rozwoju drzewa tattwicznego czy kabalistycznych sefirot (duchowych, psychicznych i fizycznych). Buddhi jest podobna do platońskiego pojęcia Nous, bywa nazywana linga-matriką (matrycą lingamu) lub sattwą.

Buddhi posiada konotację "wyzszego umysłu", "umysłu intuicyjnego", "daru mądrości", "mądrości Bożej", jako przeciwieństwa dla niższego umysłu czy psychiki - manas, kamamanas, mano-maja-kośa. Traktat Katha Upaniszada (3.3) opisuje buddhi jako woźnicę, podczas gdy ciało jest powozem (rydwanem), a lejcami jest transcendentalna jaźń. Buddhi jest miejscem narodzin prawdziwej mądrości, najgłębszym aspektem ludzkiej psychiki, rozumem, miejscem narodzin gnozy, marefy.

Buddhi Joga wspominana jest w Bhagwad Gicie (2.49), jako schronienie w darze intuicyjnej mądrości, a w rozdziale 10.10 wspomina się że Bóg ową jogę mądrości przekazuje tym, którzy wielbią go i czczą z najwyższym oddaniem (patrz: Iśwarapranidhana).

Bibliografia

• Śankaraczarja. Klejnot mądrości Wschodu. Józef Świtkowski (tł.), Leonard Górnicki (red.). Wyd. 1. Wrocław: "Borgis" Pracownia, 1999, s. 130.
• Joga - Encyklopedia - Georg Feuerstein; przekład Maria Kuźniak; Poznań 2004.