Asteryzm

Asteryzm – w astrologii i astronomii, układ gwiazd tworzący na sferze niebieskiej pewien widoczny wzór, małą konstelację, często część większej konstelacji czyli gwiazdozbioru. Jednakże, asteryzm nie jest zwykle zaliczany do któregokolwiek z oficjalnych gwiazdozbiorów na mapie nieba. Asteryzm to tradycyjne mitologiczne części jednego gwiazdozbioru oficjalnego lub sąsiadujących ze sobą. Gwiazdy tworzące asteryzm zwykle nie są ze sobą w żaden sposób fizyczne powiązane, a ich pozorna bliskość jest jedynie wynikiem rzutowania na sferę niebieską z punktu odniesienia obserwatora na Ziemi (lub innego punktu odniesienia), chociaż w wypadku gromad kulistych takich jak Plejady - są wyraźne powiązania.

Powszechnie rozpoznawanym, nawet przez laików, asteryzmem jest mistyczny Wielki Wóz, często błędnie identyfikowany z konstelacją Wielkiej Niedźwiedzicy (Ursa Major), której w rzeczywistości jest częścią. Wielki Wóz to siedem gwiazd o znaczeniu siedmiu poziomów wtajemniczenia, gdzie α UMa (Dubhe), β UMa (Merak), γ UMa (Phecda), δ UMa (Megrez), tworzą kształt kojarzony z wozem, symbolizujący cztery niższe wtajemniczenia, a gwiazdy ε UMa (Alioth), ζ UMa (Mizar i Alkor) oraz η UMa (Alkaid), tworzące trójgwiezdny dyszel wozu to trzy wyższe wtajemniczenia inicjacyjne w tradycjach ezoteryczno-hermetycznych (mitraizm, szkoła orficko-pitagorejska, reiki).

Inne znane asteryzmy:

Pas Oriona - inaczej Trzej Królowie, Trzej Magowie; dobrze znana część konstelacji Oriona w postaci trzech gwiazd;
Miecz Oriona (chińskie: Fu Lu Shou) - gwiazdy poniżej pasa z mgławicą M42;
Tarcza Oriona - gwiazdy Pi Orionis (π Ori), pi1 do pi6 po zachodniej stronie Oriona;
Maczuga Oriona - małe gwiazdy przy prawej, uniesionej w górę ręce Oriona;
Trójkąt letni - tworzą go gwiazdy trzech konstelacji (Wega, Deneb i Altair);
Trójkąt zimowy - trzy gwiazdy: Betelgeza, Syriusz, Procjon;
Sześciokąt zimowy - tworzy sześć jasnych gwiazd: Kapella, Aldebaran, Rigel, Syriusz, Procjon, Kastor (z Polluksem); w środku pas Drogi Mlecznej;
Diament Panny - cztery gwiazdy: Cor Caroli, Denebola, Spika (Spica), Arktur; wewnątrz znajduje się Warkocz Bereniki;
Wielki Kwadrat Pegaza - Gwiazdy Alfa, Beta, Gamma Pegaza oraz Alfa Andromedy tworzą charakterystyczny kwadrat.
Fałszywy Krzyż - asteryzm złożony z czterech jasnych gwiazd, widoczny na niebie półkuli południowej; tworzą go gwiazdy z gwiazdozbiorów Kila i Żagla: Epsilon Carinae (Avior), Jota Carinae (Aspidiske), Delta Velorum (Alsephina) i Kappa Velorum (Markeb). Można go pomylić z Krzyżem Południa, czemu zawdzięcza nazwę „fałszywego” Krzyża;
Głowa Smoka - utworzona jest jako zwieńczenie Niebieńskiego Smoka z gwiazd Rastaban, Eltanin, Kuma i Grumium, jako mały czworobok w pobliżu Liry;
Hiady - Dżdżownice, Płaczki, wraz z Aldebaranem (który nie należy do gromady), tworzą na niebie charakterystyczną literę V, którą można łatwo odnaleźć dwukrotnie przedłużając linię łączącą Syriusza i pas Oriona; przyrodnie siostry Plejad; ważne w kulcie Dionizosa;
Sierp - na przednim końcu gwiazdozbioru Lwa od Epsilon (ε Leo) do Regulusa (α Leo), wygląda podobnie do znaku zapytania w lustrzanym odbiciu;
Wieszak - Collinder 399; składa się z dziesięciu gwiazd od piątej do siódmej wielkości, które tworzą „wieszak” – wyrazistą, prostą linię złożoną z sześciu gwiazd z „hakiem” składającym się z czterech gwiazd po południowej stronie;
Kaskada Kemble’a - w konstelacji Żyrafy, asteryzm ten tworzy 20 gwiazd słabo widocznych ułożonych niemal w linii prostej;
Messier 73 - astronomiczny asteryzm składający się z 4 gwiazd widocznych przez silne lunety w gwiazdozbiorze Wodnika (nie jest to astrologiczny asteryzm).
Gwiezdne Wrota – asteryzm na który składa się sześć słabych, widocznych przez lunety gwiazd konstelacji Kruka;
Argo Navis - z łaciny: „Okręt Argo”; dop. Argūs, skrót Arg – historyczny gwiazdozbiór półkuli południowej, położony w obszarze Drogi Mlecznej, który ze względu na duże rozmiary w 1750 roku Nicolas-Louis de Lacaille podzielił, zachowując postać żaglowca, na trzy mniejsze konstelacje: Carina – Kil statku, Puppis – Rufa statku, Vela – Żagiel; za część wizerunku okrętu argonautów (maszt) można także uznać blady gwiazdozbiór Kompasu (Pyxis).